Terapia mowy (logopedia, neurologopedia)

Terapia logopedyczna obejmuje swoim zasięgiem całość specyficznych, zamierzonych oddziaływań ukierunkowanych na usunięcie wszelkich zakłóceń procesu porozumiewania się.
Oddziaływania te mają na celu:

• korygowanie zaburzeń mowy;
• usprawnianie motoryki aparatu artykulacyjnego;
• usprawnianie funkcji pokarmowych;
• wypracowanie odpowiedniego poziomu sprawności językowej, oddechowej i fonacyjnej;
• wzbogacanie zasobu słownictwa biernego i czynnego;
• stwarzanie możliwości porozumiewania się beneficjantów ostatecznych, którzy nie są w stanie posługiwać się mową werbalną (komunikacja alterentywna).

Standardowa terapia logopedyczna

Cele główne:

• usuwanie zaburzeń mowy;
• przywracanie mowy w przypadku jej utraty;
• nauczanie mowy nie wykształconej;
• wyrównywanie opóźnień rozwoju mowy;
• wypracowanie odpowiedniego poziomu sprawności językowej.

Cele szczegółowe:

• usprawnianie słuchu fizjologicznego;
• usprawnianie słuchu fonemowego i fonematycznego;
• kształtowanie prawidłowych nawyków artykulacyjnych;
• wyrabianie prawidłowego toru oddechowego i siły oddechu;
• wyrabianie prawidłowej fonacji;
• usprawnianie prawidłowego gryzienia i żucia pokarmów;
• ćwiczenia usprawniające prawidłowe połykanie;
• usprawnianie motoryki narządów artykulacyjnych;
• korygowanie niewłaściwej wymowy głosek;
• wywoływanie nierealizowanych głosek;
• utrwalanie poprawnej wymowy w sylabach, wyrazach, zdaniach i w mowie spontanicznej;
• utrwalenie poprawnej wymowy głosek w nagłosie, śródgłosie i wygłosie;
• wprowadzenie elementów komunikacji wspomagającej (makaton);
• bogacenie słownictwa biernego i czynnego;
• stymulacja mowy dialogowej i spontanicznej u dzieci;
• poszerzanie kompetencji gramatycznych u dzieci.

Terminem terapia logopedyczna określa się wszelkie działania kierunkowane na usunięcie wszelkich zakłóceń procesu porozumiewania się (od prostych wad wymowy do niemożności mówienia włącznie) i usprawnianiu funkcji komunikacyjnych.
Terapia poprzedzona jest wywiadem i obserwacją; na tej podstawie logopeda opracowuje program usprawniania. Terapia logopedyczna dostosowana jest do indywidualnych potrzeb i możliwości każdego dziecka. Terapeuta dba o atrakcyjność zajęć stosując różnorodne formy i metody pracy. Wykorzystuje do zabaw i ćwiczeń pomoce i środki dydaktyczne, a także korzysta z kart pracy.
Ze względu na specyfikę zaburzeń u dzieci, terapia przeprowadzana w projekcie będzie opierać się na trzech koncepcjach:

• Wczesna interwencja logopedyczna-dotyczy dzieci od 3 m. życia. Celem jest stymulacja rozwoju dziecka w okresie przedmownym. W ramach profilaktyki wczesnej interwencji logopeda będzie wprowadzać :
• ćwiczenia bierne aparatu artykulacyjnego (masaż logopedyczny, masaż wibratorem);
• naukę jedzenia i picia (z pomocą odpowiednich przedmiotów);
• stymulację odruchu połykania, gryzienia i żucia;
• stymulacja słuchu fizjologicznego;
• elementy logorytmiki dla najmłodszych;
• zabawy stymulacyjne dłoni i całego ciała (zabawy paluszkowe, elementy masażyków wg koncepcji M. Bogdanowicz);
• jeśli wymaga tego sytuacja to: odwrażliwianie jamy ustnej, regulacja wygórowanego odruchu wymiotnego;
• ćwiczenia fiksacji wzroku;
• ćwiczenia koordynacji wzrokowo-słuchowej i koordynacji oko-ręka;
• wprowadzenie zabaw logopedycznych, które wspomagają rozwój werbalny u małych dzieci.
• Standardowa terapia logopedyczna (opisana powyżej).
• Utrwalanie kompetencji niewerbalnych, przez komunikacje alternatywną i wspomagającą

Komunikacja wspomagająca/alternatywna będzie wprowadzana u dzieci, u których nie jest możliwe bądź bardzo trudne wywołanie komunikacji werbalnej (ze względu na zaburzenia neurologiczne, zaburzenia dyzartryczne i anartryczne, niepełnosprawność intelektualną, itp.).Zadaniem komunikacji wspomagającej ma być wspomaganie rozwoju mowy, z jednoczesnym zachowaniem dziecka jako uczestnika w akcie komunikacyjnym. Dzięki temu podopieczni mogą dokonywać wyborów, podejmować decyzje, pytać, itd.
W miarę możliwości, nadal u dziecka będą wywoływane głoski/sylaby, ale zawsze z wartością komunikacyjną (np.:[ma]–mama)–działania logopedy będą zależne od rozwoju i możliwości podopiecznego.
U części dzieci, w ramach przygotowania do komunikacji alternatywnej (np.: na zdjęciach, symbolach), logopeda będzie intensywnie ćwiczył fiksacje wzroku i zdolność rozumienia prostych poleceń. W odpowiedniej kolejności będą dodawane ćwiczenia z wyborem (między zabawkami, potem przedmiotami codziennego użytku). Jeśli praca na konkrecie przyniesie pozytywne skutki, przedmioty zostaną zamienione na zdjęcia lub symbole.
U dzieci posiadających swój system komunikacji pozawerbalnej wspierany będzie jego rozwój, z włączeniem rozwijania słownictwa biernego.

Opis działań i metod logopedy:

• Metoda werbotonalna (verbotonalna, werbo-tonalna) – są to działania opracowane przez profesora Petara Guberinę w latach 50-tych ubiegłego wieku w Centrum SUVAG w Zagrzebiu (Chorwacja). W metodzie werbotonalnej specjalnie dobrane ćwiczenia oddziaływają na rozwój motoryczny dziecka, zmysł równowagi, dzięki czemu można uwrażliwić słuch i usprawnić komunikację językową dziecka. Cel przełożenie ruchów całego ciała (makroruchy) na ruchy narządów mowy (mikroruchy) i wykorzystanie związku, jaki pomiędzy nimi zaistnieje. Osiąga się to przez stosowanie rytmu ciała, rytmu muzycznego oraz zabaw fonacyjnych.
• Elementy metody krakowskiej- twórcą tej techniki jest prof. Jagoda Cieszyńska. Powyższe działania są neurobiologiczną terapią przeznaczoną dla dzieci z różnymi zaburzeniami rozwojowymi i genetycznymi. Terapia skupia się na budowaniu języka w umyśle dziecka oraz na nauce komunikacji.
• Ćwiczenia artykulatorów:
• bierne– masaż logopedyczny,
• czynne-ćwiczenia usprawniające aparat artykulacyjny, przez wykonywanie odpowiednich ruchów przez dzieci naśladujące logopedę;
• Ćwiczenia oddechowe;
• Ćwiczenia słuchu fizjologicznego/fonemowego/fonematycznego;
• Nauka jedzenia i picia/stymulacja odruchu gryzienia i żucia/ćwiczenia połykania;
• Wywoływanie i utrwalanie prawidłowo brzmiących głosek;
• Korygowanie istniejących głosek;
• Rozwijanie słownika mowy czynnej i biernej;
• Stymulacja mowy dialogowej i spontanicznej;
• Rozwijanie kompetencji gramatycznych;
• Komunikacja wspomagająca bądź alternatywna;
• Ćwiczenia fiksacji wzroku;
• Elementy logorytmiki;
• Elementy artelogopedii.