Terapia mowy (logopedia, neurologopedia)
Terapia logopedyczna obejmuje swoim zasięgiem całość specyficznych, zamierzonych oddziaływań ukierunkowanych na usunięcie wszelkich zakłóceń procesu porozumiewania się.
Oddziaływania te mają na celu:
- korygowanie zaburzeń mowy;
- usprawnianie motoryki aparatu artykulacyjnego;
- usprawnianie funkcji pokarmowych;
- wypracowanie odpowiedniego poziomu sprawności językowej, oddechowej i fonacyjnej;
- wzbogacanie zasobu słownictwa biernego i czynnego;
- stwarzanie możliwości porozumiewania się beneficjantów ostatecznych, którzy nie są w stanie posługiwać się mową werbalną (komunikacja alterentywna).
Standardowa terapia logopedyczna
Cele główne:
- usuwanie zaburzeń mowy;
- przywracanie mowy w przypadku jej utraty;
- nauczanie mowy nie wykształconej;
- wyrównywanie opóźnień rozwoju mowy;
- wypracowanie odpowiedniego poziomu sprawności językowej.
Cele szczegółowe:
- usprawnianie słuchu fizjologicznego;
- usprawnianie słuchu fonemowego i fonematycznego;
- kształtowanie prawidłowych nawyków artykulacyjnych;
- wyrabianie prawidłowego toru oddechowego i siły oddechu;
- wyrabianie prawidłowej fonacji;
- usprawnianie prawidłowego gryzienia i żucia pokarmów;
- ćwiczenia usprawniające prawidłowe połykanie;
- usprawnianie motoryki narządów artykulacyjnych;
- korygowanie niewłaściwej wymowy głosek;
- wywoływanie nierealizowanych głosek;
- utrwalanie poprawnej wymowy w sylabach, wyrazach, zdaniach i w mowie spontanicznej;
- utrwalenie poprawnej wymowy głosek w nagłosie, śródgłosie i wygłosie;
- wprowadzenie elementów komunikacji wspomagającej (makaton);
- bogacenie słownictwa biernego i czynnego;
- stymulacja mowy dialogowej i spontanicznej u dzieci;
- poszerzanie kompetencji gramatycznych u dzieci.
Terminem terapia logopedyczna określa się wszelkie działania kierunkowane na usunięcie wszelkich zakłóceń procesu porozumiewania się (od prostych wad wymowy do niemożności mówienia włącznie) i usprawnianiu funkcji komunikacyjnych.
Terapia poprzedzona jest wywiadem i obserwacją; na tej podstawie logopeda opracowuje program usprawniania. Terapia logopedyczna dostosowana jest do indywidualnych potrzeb i możliwości każdego dziecka. Terapeuta dba o atrakcyjność zajęć stosując różnorodne formy i metody pracy. Wykorzystuje do zabaw i ćwiczeń pomoce i środki dydaktyczne, a także korzysta z kart pracy.
Ze względu na specyfikę zaburzeń u dzieci, terapia przeprowadzana w projekcie będzie opierać się na trzech koncepcjach:
- Wczesna interwencja logopedyczna-dotyczy dzieci od 3 m. życia. Celem jest stymulacja rozwoju dziecka w okresie przedmownym. W ramach profilaktyki wczesnej interwencji logopeda będzie wprowadzać :
- ćwiczenia bierne aparatu artykulacyjnego (masaż logopedyczny, masaż wibratorem);
- naukę jedzenia i picia (z pomocą odpowiednich przedmiotów);
- stymulację odruchu połykania, gryzienia i żucia;
- stymulacja słuchu fizjologicznego;
- elementy logorytmiki dla najmłodszych;
- zabawy stymulacyjne dłoni i całego ciała (zabawy paluszkowe, elementy masażyków wg koncepcji M. Bogdanowicz);
- jeśli wymaga tego sytuacja to: odwrażliwianie jamy ustnej, regulacja wygórowanego odruchu wymiotnego;
- ćwiczenia fiksacji wzroku;
- ćwiczenia koordynacji wzrokowo-słuchowej i koordynacji oko-ręka;
- wprowadzenie zabaw logopedycznych, które wspomagają rozwój werbalny u małych dzieci.
- Standardowa terapia logopedyczna (opisana powyżej).
- Utrwalanie kompetencji niewerbalnych, przez komunikacje alternatywną i wspomagającą
Komunikacja wspomagająca/alternatywna będzie wprowadzana u dzieci, u których nie jest możliwe bądź bardzo trudne wywołanie komunikacji werbalnej (ze względu na zaburzenia neurologiczne, zaburzenia dyzartryczne i anartryczne, niepełnosprawność intelektualną, itp.).Zadaniem komunikacji wspomagającej ma być wspomaganie rozwoju mowy, z jednoczesnym zachowaniem dziecka jako uczestnika w akcie komunikacyjnym. Dzięki temu podopieczni mogą dokonywać wyborów, podejmować decyzje, pytać, itd.
W miarę możliwości, nadal u dziecka będą wywoływane głoski/sylaby, ale zawsze z wartością komunikacyjną (np.:[ma]–mama)–działania logopedy będą zależne od rozwoju i możliwości podopiecznego.
U części dzieci, w ramach przygotowania do komunikacji alternatywnej (np.: na zdjęciach, symbolach), logopeda będzie intensywnie ćwiczył fiksacje wzroku i zdolność rozumienia prostych poleceń. W odpowiedniej kolejności będą dodawane ćwiczenia z wyborem (między zabawkami, potem przedmiotami codziennego użytku). Jeśli praca na konkrecie przyniesie pozytywne skutki, przedmioty zostaną zamienione na zdjęcia lub symbole.
U dzieci posiadających swój system komunikacji pozawerbalnej wspierany będzie jego rozwój, z włączeniem rozwijania słownictwa biernego.
Opis działań i metod logopedy:
- Metoda werbotonalna (verbotonalna, werbo-tonalna) – są to działania opracowane przez profesora Petara Guberinę w latach 50-tych ubiegłego wieku w Centrum SUVAG w Zagrzebiu (Chorwacja). W metodzie werbotonalnej specjalnie dobrane ćwiczenia oddziaływają na rozwój motoryczny dziecka, zmysł równowagi, dzięki czemu można uwrażliwić słuch i usprawnić komunikację językową dziecka. Cel przełożenie ruchów całego ciała (makroruchy) na ruchy narządów mowy (mikroruchy) i wykorzystanie związku, jaki pomiędzy nimi zaistnieje. Osiąga się to przez stosowanie rytmu ciała, rytmu muzycznego oraz zabaw fonacyjnych.
- Elementy metody krakowskiej- twórcą tej techniki jest prof. Jagoda Cieszyńska. Powyższe działania są neurobiologiczną terapią przeznaczoną dla dzieci z różnymi zaburzeniami rozwojowymi i genetycznymi. Terapia skupia się na budowaniu języka w umyśle dziecka oraz na nauce komunikacji.
- Ćwiczenia artykulatorów:
- bierne– masaż logopedyczny,
- czynne-ćwiczenia usprawniające aparat artykulacyjny, przez wykonywanie odpowiednich ruchów przez dzieci naśladujące logopedę;
- Ćwiczenia oddechowe;
- Ćwiczenia słuchu fizjologicznego/fonemowego/fonematycznego;
- Nauka jedzenia i picia/stymulacja odruchu gryzienia i żucia/ćwiczenia połykania;
- Wywoływanie i utrwalanie prawidłowo brzmiących głosek;
- Korygowanie istniejących głosek;
- Rozwijanie słownika mowy czynnej i biernej;
- Stymulacja mowy dialogowej i spontanicznej;
- Rozwijanie kompetencji gramatycznych;
- Komunikacja wspomagająca bądź alternatywna;
- Ćwiczenia fiksacji wzroku;
- Elementy logorytmiki;
- Elementy artelogopedii.